Euroregion Silesia w programach współpracy transgranicznej

Już od pierwszych programów UE wspierających czesko-polską współpracę transgraniczną Euroregion Silesia działał w celu wsparcia jak najlepszej realizacji tych programów. Bardzo szybko uświadomił sobie swoją rolę w tej dziedzinie: jako głównego zadania nie wytyczył sobie realizacji własnych projektów finansowanych z tych programów, ale udzielanie pomocy innym podmiotom przy korzystaniu ze środków europejskich. Nawiązał współpracę z organami zarządzającymi tymi programami po obu stronach granicy i w ciągu kilku lat razem z pozostałymi euroregionami czesko-polskiego pogranicza zbudował sobie silną pozycję. Euroregion Silesia miał i ma dzięki temu swoją reprezentację w organach odpowiedzialnych za wybór projektów i realizację programów współpracy transgranicznej (np. Komitet Sterujący, Komitet Monitorujący) i odgrywa niezastąpioną rolę zwłaszcza w zarządzaniu „funduszami małych projektów”.

Zadania Euroregionu Silesia w programie przedakcesyjnym Phare CBC były różnorodne po obu stronach granicy oraz były ograniczone ówczesnymi zasadami, które obowiązywały w stosunku do państw nie należących do wspólnoty UE. Po wejściu obu państw do UE i po włączeniu do programu inicjatywy INTERREG IIIA, działalność Euroregionu jako tzw. Zarządzającego Funduszem Mikroprojektów z czasem się ujednoliciła i dzisiaj organy obu części Euroregionu realizują zadania wypływające z zarządzania Funduszem Mikroprojektów w ścisłej współpracy ze sobą. Tak jak w programie INTERREG IIIA za okres 2004-2006, tak również w Programie Operacyjnym Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Polska w okresie 2007-2013, pierwszym i niezbędnym działaniem było opracowanie podstawowych zasad Funduszu Mikroprojektów dla wnioskodawców z obszaru działania Euroregionu Silesia, który jest trochę większy niż obszar tworzony przez bazę członkowską i jest dokładnie wyznaczony przez granice powiatów (czes. okresów) tak, jak pokazuje to następująca mapa:

Obszar, którym zarządza Euroregion Silesia w związku z programem UE wspierającym polsko-czeską współpracę transgraniczną, jest trochę większy niż obszar tworzony przez bazę członkowską i jest dokładnie wyznaczony przez granice powiatów.

Konieczne było opracowanie podstawowej dokumentacji Funduszu Mikroprojektów, utworzenie tzw. Euroregionalnego Komitetu Sterującego, który rozpatruje wnioski o dotacje i monitoruje realizację Funduszu, oraz określenie dokładnych zasad jego działania. Euroregionalny Komitet Sterujący jest wspólnym czesko-polskim organem, który składa się z przedstawicieli miast i gmin znajdujących się na terenie Euroregionu Silesia, Województwa Morawskośląskiego, Województwa Śląskiego i Opolskiego oraz innych instytucji o charakterze niedochodowym. Komitet w czasie swoich posiedzeń kieruje się Regulaminem, który został zatwierdzony przez kompetentne organy Euroregionu. Jednocześnie działalność Komitetu oraz dotrzymywanie ustanowionych zasad programu jest nadzorowane przez obserwatorów należących do instytucji państwowych (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego RCZ, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego RP, Centrum Rozwoju Regionalnego RCZ i Urząd Wojewódzki Województwa Śląskiego). Posiedzenia Komitetu odbywają się na przemian po czeskiej i po polskiej stronie Euroregionu, nawet kilka razy w roku.

Za codzienną administrację Funduszu odpowiadają pracownicy czeskiego i polskiego sekretariatu. Do ich podstawowych zadań należy:

• udzielanie i upublicznianie informacji o Funduszu Mikroprojektów w formie seminariów, konsultacji indywidualnych, na stronach internetowych, w prasie, poprzez wydawanie materiałów promocyjnych i informacyjnych, itp.
• udzielanie pomocy metodycznej wnioskodawcom,
• przyjmowanie i rejestracja wniosków o dofinansowanie, kontrola strony formalnej i możliwości akceptacji wniosku,
• zapewnienie oceny wartości rzeczowych i finansowych oraz aspektów transgranicznych projektów dzięki pośrednictwu niezależnych ekspertów regionalnych, według zasad ustanowionych przez Euroregion,
• przygotowanie dokumentów do posiedzeń Euroregionalnego Komitetu Sterującego (EKS),
• zabezpieczenie posiedzeń EKS, opracowanie dokumentacji z posiedzeń EKS (protokoły w czeskiej i w polskiej wersji językowej, lista omawianych projektów, informacje o przebiegu realizacji Funduszu itd.),
• przygotowanie umów o dofinansowaniu projektu z wnioskodawcami, których wnioski były pozytywnie rozpatrzone (z tzw. użytkownikami końcowymi),
• bieżąca kontrola projektów (rzeczowa, finansowa i formalna), włącznie z kontrolami na miejscu,
• rozpatrywanie wniosków o zmianie projektu,
• kontrola oraz zatwierdzanie końcowych sprawozdań i wniosków o dofinansowanie zakończonych projektów,
• opracowanie całościowych wniosków o finansowanie kosztów zakończonych projektów,
• opracowanie bieżących wiadomości o realizacji Funduszu Mikroprojektów w obu wersjach językowych,
• wypłacanie dofinansowania.

Projekty z obszaru Euroregionu Silesia

Euroregion Silesia wykonuje funkcję Zarządzającego Funduszem Mikroprojektów po czeskiej stronie na terenie powiatów Opawa, Ostrawa i Nowy Jiczin, po polskiej stronie obszar ten tworzą powiaty głubczycki, raciborski, rybnicki, wodzisławski (część) i miasta na prawach powiatu Rybnik i Żory. O środki finansowe z Funduszu Mikroprojektów w Euroregionie Silesia mogą wnioskować organizacje i instytucje non-profit z tego obszaru. W poniższej tabeli są podane środki finansowe dla Funduszu Mikroprojektów w Euroregionie Silesia, które były do rozdysponowania na projekty w ramach programu INTERREG IIIA, zakończonego w 2008 roku, i które są do dyspozycji nowego Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej.
 

ŚRODKI FINANSOWE EFRR PRZEZNACZONE NA PROJEKTY

Fundusz Mikroprojektów jest przeznaczony przede wszystkim na rozwój współpracy pomiędzy wspólnotami po obu stronach granicy dotyczący najbardziej różnorodnych sfer ludzkiej działalności. Z Funduszu mogą być finansowane projekty z dziedziny kultury, sportu, wychowania, edukacji, ruchu turystycznego, środowiska naturalnego, planowania, rozwoju ekonomicznego, wykorzystania technologii informacyjnych i inne. Treść tematyczna projektów jest naprawdę bardzo szeroka, każdy projekt musi jednak posiadać efekt transgraniczny i musi być realizowany we współpracy z partnerem transgranicznym. W zależności od sposobu włączenia się partnera zagranicznego do przygotowania, realizacji oraz finansowania projektu możemy rozróżnić następujące rodzaje projektów: wspólne i realizowane samodzielnie. Wspólne projekty posiadają wspólny cel, jednak ich formy działania i wydatki przeznaczone na ten cel są rozdzielone pomiędzy partnerów po obu stronach granicy, obaj partnerzy składają wniosek o dotację z Funduszu Mikroprojektów. Projekty realizowane samodzielnie są w całości lub w większości realizowane tylko po jednej stronie granicy i są finansowane jedynie przez jednego z partnerów. Również takie projekty muszą mieć jasno przedstawiony efekt transgraniczny oraz wyznaczone zadania partnera transgranicznego w przygotowaniu i realizacji projektu.

Z Funduszu Mikroprojektów w Euroregionie Silesia w latach 2005 – 2008 zostały zrealizowane 144 projekty, przy czym środki finansowe przeznaczone dla tego funduszu zostały wykorzystanie prawie w 99%. Na spotkaniu z okazji 10 lat działalności Euroregionu Silesia w listopadzie 2008 w Raciborzu zostały nagrodzone najlepsze z tych projektów, dwa projekty realizowane niezależnie po obu stronach granicy i jeden wspólny projekt.

Jeszcze przed zakończeniem ostatnich projektów w ramach programu INTERREG IIIA został uruchomiony nowy Fundusz Mikroprojektów w Euroregionie Silesia, który jest częścią Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Polska na okres 2007 – 2013. Kilka razy większa ilość środków finansowych w stosunku do funduszy poprzednich programów, wielkie zainteresowanie ze strony wnioskodawców i wspólnie ponoszona odpowiedzialność euroregionu za prawidłowe wykorzystanie tych środków – wszystko to będzie ważną próbą dla Euroregionu Silesia. Próbą, która wykaże, czy 10 lat działalności w dziedzinie współpracy transgranicznej stanowi dostateczne kwalifikacje do realizowania celów Unii Europejskiej.